W części finansowej analizujemy zmiany wielkości luki między środkami przekazywanymi przez państwo (subwencją i dotacjami) a faktycznymi wydatkami samorządów. W 2024 r. luka ta wyraźnie zmniejszyła się procentowo, ale wciąż pozostaje większa niż jeszcze kilka lat temu. Szczególną uwagę poświęciliśmy także nowym zasadom finansowania JST, które od 2025 r. zmieniają źródła dochodów samorządów. Dla większości gmin i powiatów oznacza to kontynuację dotychczasowego modelu, jednak dla najzamożniejszych jednostek – rezygnację z dodatkowych środków na uczniów o szczególnych potrzebach czy dojeżdżających z innych terenów.
Raport opisuje również zmiany organizacyjne w szkołach i przedszkolach – od lat rośnie liczba etatów nauczycielskich, szczególnie w związku z rosnącą liczbą uczniów z niepełnosprawnościami. Jednocześnie widać coraz większe różnice w liczebności oddziałów, co przekłada się na koszty kształcenia.
Kluczowym tematem są prognozy demograficzne. Polska mierzy się z historycznie niską liczbą urodzeń, co już odczuwają przedszkola, a wkrótce odczują także szkoły podstawowe. Do końca dekady liczba uczniów w pierwszych klasach podstawówek może spaść o jedną czwartą, co wymusi zmiany w sieci placówek i sposobie ich organizacji.
W raporcie prezentujemy nie tylko dane i prognozy, ale też przykłady rozwiązań organizacyjnych, które mogą pomóc samorządom dostosować się do nowej rzeczywistości.