Styczeń, luty i marzec to czas wypłacania dodatkowych wynagrodzeń rocznych, zwanych popularnie „trzynastkami”. Postaramy się przybliżyć Państwu najważniejsze kwestie dotyczące przyznawania i wypłacania tego świadczenia oraz odpowiedzieć na najczęściej pojawiające się pytania.
Zasady przyznawania i wypłacania „trzynastek” reguluje ustawa z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej. Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt. 3 ustawy, dodatkowe wynagrodzenie roczne przysługuje pracownikom samorządowych jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych prowadzących gospodarkę finansową na zasadach określonych w ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych.
Tak więc, „trzynastki” przysługują nauczycielom i pracownikom szkół publicznych prowadzonych przez samorządy, natomiast nie będą z nich mogli skorzystać nauczyciele i pracownicy szkół niepublicznych czy też zatrudnieni w publicznych szkołach prowadzonych przez osoby fizyczne oraz osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego. Warunkiem nabycia prawa do „trzynastki” jest efektywne przepracowanie u danego pracodawcy przynajmniej sześciu miesięcy w roku kalendarzowym (art. 2 ust. 2 ustawy). Ze względu na specyfikę pracy szkół i wiążące się z tym rozwiązania kadrowe (umowy z nauczycielami zawierane często od 1 września), dla nauczycieli szkół uczyniono wyjątek (art. 2 ust. 3 pkt. 1 ustawy) i w razie rozpoczęcia pracy przez nauczyciela od 1 września, nauczycielowi takiemu również przysługuje „trzynastka”.
Uwaga. Rozwiązanie, o którym mowa wyżej, dotyczy wyłącznie nauczycieli. Osobom niebędącym nauczycielami, zatrudnionym w szkole za zgodą kuratora oświaty na podstawie art. 7 ust. 1a ustawy o systemie oświaty od 1 września, „trzynastka” nie będzie przysługiwać.
Umowy zawierane z nauczycielami zatrudnianymi na zastępstwo w trakcie trwania roku szkolnego często obowiązują do dnia kończącego zajęcia szkolne, tj. ostatniego piątku czerwca. Jeżeli dzień ten będzie 30. dniem czerwca (jak to miało miejsce w roku), warunek przepracowania sześciu miesięcy również będzie zachowany i nauczycielowi przysługiwać będzie prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego. W roku 2016 rok szkolny kończył się jednak 24 czerwca, zatem nauczycielom zatrudnionym na zastępstwo do końca roku szkolnego 2015/2016 „trzynastka” za rok 2016 nie będzie przysługiwać.
Dodatkowe wynagrodzenie roczne przysługuje również pracownikom korzystającym z urlopów: wychowawczego, macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlopu ojcowskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego, a w przypadku nauczycieli – także urlopu dla poratowania zdrowia (art. 2 ust. 3 pkt 6 i 6a ustawy). W takich przypadkach wymogu przepracowania w danej szkole przynajmniej sześciu miesięcy również nie stosuje się.
Warunkiem otrzymania prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego jest sumienne wykonywanie przez pracownika swoich obowiązków. Prawa do „trzynastki” pozbawieni więc będą nauczyciele i pracownicy: nieobecni w pracy bez usprawiedliwienia dłużej niż dwa dni, stawiający się do pracy lub przebywający w niej w stanie nietrzeźwości, oraz ci, z którymi rozwiązano umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika (art. 3 ustawy).
Przykład. Nauczyciel otrzymał karą upomnienia, o której mowa w art. 108 § 1 pkt 1 Kodeksu pracy. Nie będzie to jednak miało wpływu na jego prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego. Podobnie prawa do „trzynastki” nie utraci nauczyciel ukarany naganą z ostrzeżeniem na podstawie art. 76 ust. 1 pkt 1 Karty Nauczyciela.
Wysokość dodatkowego wynagrodzenia rocznego ustala się w wysokości 8,5% sumy wynagrodzenia za pracę otrzymanego przez pracownika w ciągu roku kalendarzowego (art. 4 ust. 1 ustawy). W przypadku nauczycieli zatrudnionych przez część roku kalendarzowego wysokość „trzynastki” ustala się proporcjonalnie do okresu zatrudnienia.
Przykład. Nauczyciel został zatrudniony w szkole od 1 września 2016 r., a więc przepracował cztery miesiące. Za rok 2016 przysługiwać mu będzie dodatkowe wynagrodzenie roczne w wysokości 1/3 (cztery miesiące przepracowane z dwunastu w roku) wynagrodzenia nauczyciela pracującego w szkole przez cały rok kalendarzowy.
Wynagrodzenie za pracę będące podstawą do wyliczenia wysokości „trzynastki” ustala się, uwzględniając składniki wynagrodzenia przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Do wynagrodzenia tego wliczać się będą zatem, np. dodatek za wysługę lat, motywacyjny, funkcyjny, za warunki pracy, wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw, dodatkowe wynagrodzenie za pracę w porze nocnej, odrębne wynagrodzenie za zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze wykonywane w dniu wolnym od pracy, wynagrodzenie za pracę w święto, dodatek za uciążliwość pracy czy dodatek uzupełniający, wypłacony nauczycielowi zgodnie z art. 30a Karty Nauczyciela, ale już nie np. otrzymana przez nauczyciela nagroda Ministra Edukacji Narodowej.
Sposób wyliczenia trzynastki dla nauczycieli na przykładzie programu Płace Optivum opisany jest w poniższych poradach: