Wyobraźmy sobie przyszłość. Blog
VULCAN , 2020-04-06
Kształcenie specjalne – orzeczenia i dotacje dla dziecka ze spektrum autyzmu
Dla uczniów z zaburzeniami ze spektrum autyzmu kluczowe jest dobrze opracowane orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. Jest ono punktem wyjścia do ustalenia całego procesu wspierania dziecka z autyzmem.
Podstawowe wymogi dotyczące kształcenia specjalnego, w tym uczniów ze spektrum autyzmu, określone są w art. 127 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe. Szczegółowe wymagania dotyczące treści orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, zasad prowadzenia pomocy psychologiczno-pedagogicznej czy dotowania jednostek systemu oświaty oferujących kształcenie dla uczniów posiadających wspomniane orzeczenie, określają już przepisy szczególne.
Kształcenie specjalne może być prowadzone w bardzo wielu jednostkach oświatowych, bowiem art. 127 wymienia tu przedszkola
i szkoły ogólnodostępne, oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych, przedszkola i szkoły integracyjne, specjalne, inne formy wychowania przedszkolnego, a także ośrodki, o których mowa w art. 2 pkt 7 ustawy, a zatem: młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze oraz specjalne ośrodki wychowawcze dla dzieci
i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, a także ośrodki
rewalidacyjno-wychowawcze.
Nie oznacza to jednak, że każda z tych jednostek może w każdym momencie rozpocząć kształcenie specjalne dla ucznia z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego wydanym ze względu na zaburzenia ze spektrum autyzmu.
Aby było to możliwe należy spełnić wymagania określone w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z 9 sierpnia 2017 r.
w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz. U. z 2017 r., poz. 1578 ze zm).
Zgodnie z §5 tego aktu wymienione wcześniej przedszkola, oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych, inne formy wychowania przedszkolnego, szkoły, oddziały i ośrodki, zapewniają:
1) realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specialnego;
2) warunki do nauki, sprzęt specjalistyczny i środki dydaktyczne, odpowiednie ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe
i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne uczniów;
3) zajęcia specjalistyczne, o których mowa w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach
(Dz. U. z 2017 r., poz. 1591 ze zm.);
4) inne zajęcia odpowiednie ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne uczniów,
w szczególności zajęcia rewalidacyjne, resocjalizacyjne i socjoterapeutyczne;
5) integrację uczniów ze środowiskiem rówieśniczym, w tym z uczniami pełnosprawnymi;
6) przygotowanie uczniów do samodzielności w życiu dorosłym.
Aby zatem dana szkoła, czy też jednostka innego typu, mogła zrealizować orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego ucznia autystycznego, musi mieć odpowiedni sprzęt i dysponować wykształconą kadrą nauczycieli, uprawnionych do prowadzenia zajęć specjalistycznych.
Elementy orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego określa § 13 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej
z 7 września 2017 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające, działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych (Dz. U. z 2017 r., poz. 1743). Zgodnie z tą regulacją w orzeczeniu określa się m. in.:
1) diagnozę funkcjonowania dziecka lub ucznia, z uwzględnieniem jego potencjału rozwojowego, mocnych stron i uzdolnień
oraz występujących w środowisku nauczania i wychowania barier i ograniczeń utrudniających jego funkcjonowanie;
2) okres, w jakim zachodzi potrzeba kształcenia specjalnego;
3) zalecane warunki i formy wsparcia, umożliwiające realizację indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych dziecka
lub ucznia, w tym – co istotne – warunki indywidualnego wsparcia dziecka lub ucznia ze strony dodatkowo zatrudnionej kadry,
np. nauczyciela wspomagającego;
4) zalecane cele rozwojowe i terapeutyczne;
5) wszystkie możliwe formy kształcenia specjalnego, poczynając od najkorzystniejszych dla dziecka lub ucznia.
W przypadku uczniów z orzeczeniem wydanym ze względu na zaburzenia ze spektrum autyzmu, owe formy kształcenia mogą być realizowane:
a)w przedszkolu (oddziale) ogólnodostępnym, integracyjnym, specjalnym, innej formie wychowania przedszkolnego,
b) w szkole (oddziale) ogólnodostępnej, integracyjnej lub specjalnej,
c) w przedszkolu specjalnym albo szkole specjalnej w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym,
d)w specjalnym ośrodku wychowawczym (w przypadku uczniów, którzy z powodu zaburzenia ze spektrum autyzmu nie mogą uczęszczać w miejscu zamieszkania do szkoły, specjalnego ośrodka szkolno-wychowawczego lub nie mogą przebywać w bursie),
e) w ośrodku rewalidacyjno-wychowawczym (w przypadku dzieci lub uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi, z których jedną jest niepełnosprawność intelektualna);
6) potrzebę realizacji wybranych zajęć wychowania przedszkolnego lub zajęć edukacyjnych indywidualnie z dzieckiem lub uczniem albo w grupie liczącej do 5 dzieci lub uczniów - w przypadku dziecka lub ucznia napotykającego na trudności w funkcjonowaniu wspólnie z oddziałem przedszkolnym lub szkolnym (takie trudności w funkcjonowaniu mogą wynikać z zaburzeń autystycznych);
7) zalecane działania ukierunkowane na poprawę funkcjonowania i uczestniczenia dziecka lub ucznia w życiu przedszkola, szkoły, ośrodka lub placówki oraz działania wspierające jego rodziców;
8) sprzęt specjalistyczny i środki dydaktyczne (także te wykorzystujące technologie informacyjno-komunikacyjne) niezbędne
w procesie kształcenia (w zależności od potrzeb dziecka lub autystycznego);
9) zalecane sposoby oceny efektów działań.
Orzeczenie wydane ze względu na autyzm jest zatem bardzo kompleksowym dokumentem, a przynajmniej takim powinno być,
jeżeli poradnia wykona diagnozę w sposób prawidłowy. Z orzeczenia wynika, czy dany uczeń powinien mieć dodatkową pomoc w postaci nauczyciela wspomagającego. Dla uczniów autystycznych, w tym dla uczniów z zespołem Aspergera nauczyciel wspomagający
(lub pomoc nauczyciela), może stanowić ogromne wsparcie, dzięki któremu poprawia się ich funkcjonowanie w środowisku społecznym.
Należy zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 127 ust. 3 Prawa oświatowego, uczniowi objętemu kształceniem specjalnym, wydanym
ze względu na autyzm, dostosowuje się odpowiednio program wychowania przedszkolnego i program nauczania do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia. Dostosowanie następuje na podstawie opracowanego dla ucznia indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego (IPET), uwzględniającego zalecenia zawarte w orzeczeniu
o potrzebie kształcenia specjalnego.
Tak więc to IPET powinien wskazywać, w jaki sposób należy dostosować program nauczania do potrzeb danego ucznia autystycznego. Cytowany przepis art. 127 ust. 3 Prawa oświatowego został skonkretyzowany w § 6 Rozporządzenia w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i
opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie
i zagrożonych niedostosowaniem społecznym, która to
z kolei regulacja wskazuje, jakie elementy określa IPET. Przepis ten wskazuje wprost, że dostosowanie dotyczy warunków, o których
mowa w art. 44b ust. 8 pkt 1 ustawy o
systemie
oświaty
(t. j. Dz. U. z 2019 r., poz. 1481), zgodnie z którym nauczyciele na początku każdego roku szkolnego informują uczniów
oraz rodziców
o wymaganiach edukacyjnych niezbędnych do otrzymania przez ucznia poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen
klasyfikacyjnych
z zajęć edukacyjnych, wynikających z realizowanego przez siebie programu nauczania.
Wymagania dotyczące tego, jakie stopnie otrzymują uczniowie za odpowiednie opanowanie materiału edukacyjnego,
znajdują się w statucie danej szkoły. W przypadku uczniów posiadających orzeczenie, z którego wynika potrzeba dostosowania wymagań
do indywidualnych potrzeb, zespół opracowujący IPET musi wskazać, jakie wymagania przed uczniem mogą być stawiane.
Należy jednak pamiętać, że IPET zawsze jest realizowany na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego i wytycznych
w nim zawartych. Dlatego właśnie orzeczenie to jest tak kompleksowym dokumentem, bowiem nauczyciele przedmiotowi i specjaliści pracujący w danym przedszkolu, szkole czy placówce z uczniem nie mają możliwości dokonania wieloaspektowej diagnozy ucznia, zarówno pod kątem możliwości edukacyjnych, zachowania w grupie, itd.
Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego musi zatem wskazywać zakres dostosowania wymagań, czyli zalecane cele rozwojowe, potencjał ucznia, mocne strony itd. W zależności od tego, jakie wnioski są zawarte w orzeczeniu, zespół opracowujący IPET może dowolnie modyfikować wymagania edukacyjne do potrzeb ucznia.
W przypadku ucznia z autyzmem wymagania mogą być rozmaite i wskazywać na konieczność ograniczenia pewnych konkretnych treści edukacyjnych. Mogą się tam również znaleźć tak (wydawałoby się) proste wnioski, jak konieczność dostosowania wielkości czcionki w zadaniach na klasówkach do percepcji ucznia, czy też ograniczenia przykładów do zrobienia do wyłącznie jednego na stronie zadanego materiału.
Ustawa o finansowaniu zadań oświatowych (t. j. Dz. U. z 2020 r., poz. 17) wprowadza w art. 35 ust. 4 zasadę, że dotacja przekazywana na uczniów i wychowanków, posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego może być wykorzystana wyłącznie
na pokrycie wydatków związanych z realizacją zadań związanych z organizacją kształcenia specjalnego, o którym mowa
w art. 127 Prawa oświatowego.
Jeżeli zatem dotowana niesamorządowa jednostka oświatowa otrzymuje dotację na rzecz ucznia posiadającego orzeczenie
o potrzebie kształcenia specjalnego, to musi udowodnić, że środki otrzymane na tego ucznia zostały wykorzystane właśnie
na jego potrzeby – czyli na realizację zadań wynikających z zaleceń zawartych w orzeczeniach o potrzebie kształcenia specjalnego.
Warto wiedzieć, że sposób dokumentowania wydatków wynika z uchwały rady gminy lub powiatu, podjętej na podstawie
art. 38 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych, zgodnie z którą jednostka samorządu określa tryb udzielania i rozliczania dotacji.
Artykuł powstał przy współpracy z wydawnictwem Nowa Era, wydawcą SPEKTRUM AUTYZMU PRO – pierwszego na rynku multimedialnego programu do pracy z dziećmi ze spektrum autyzmu, o statusie wyrobu medycznego i skuteczności udowodnionej w opinii klinicznej.
Autor: Michał Łyszczarz - ekspert prawa oświatowego i samorządu terytorialnego. Współautor komentarzy do Ustawy o systemie oświaty oraz szeregu publikacji z zakresu prawa oświatowego i samorządowego. Wieloletni pracownik Wydziału Nadzoru Prawnego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego.
|
|
|
Z życia szkoły
0
Napisz do autora